We bezoeken vandaag “de velden des doods” of tewel: “the killing fields“, en de voormalige S-21-gevangenis. Twee plekken die een gitzwarte bladzijde vormen in de recente geschiedenis van Cambodja. Dit bezoek heeft ons erg aangegrepen.
Het schrikbewind van de Khmer Rouge
Tussen 1975 en 1979 stond de Rode Khmer aan de macht in Cambodja, onder leiding van dictator Pol Pot. Het plattelandsleven –back to basics– werd heilig verklaard. De stadsbewoners werden gedwongen om hun woning te verlaten, om vervolgens op het platteland te gaan werken. Men werd als slaaf ingezet; iedere dag van de week moest er zo’n 12 tot 14 uur gewerkt worden.
jullie houden is geen aanwinst, jullie verliezen is geen verlies.
Dit is een van de uitspraken van Pol Pot. “Het is beter per ongeluk een persoon te doden, dan de organisatie van binnen uit kapot te laten maken”is een andere. Je merkt tegelijk dat je met een monster te maken hebt! Naast het feit dat steden en haar bewoners als ‘slecht’ werden bestempeld, gold dit tevens voor bijvoorbeeld intellectuelen, militairen, ambtenaren, artsen, leerkrachten, monniken. Martelgangen en executies stonden hen te wachten. Ook maar het kleinste teken dat je met een van deze groeperingen in verband zou kunnen brengen -zoals een bril, een boek of nette kleding– was vaak al voldoende voor executie.
cambodjanen die cambadjanen doden
Dingen als familie, individualiteit of egoïsme, sieraden en geld werden afgeschaft. Zo werd er enkel samen met anderen gegeten. Woorden als ‘vader’ en ‘moeder’ bestonden niet meer. Gezinsleden werden gescheiden. Zelf eten verzamelen was verboden. Deed je dit toch, dan werd je veelal gestraft door simpelweg te verhongeren. Het gevolg was dat men ziek werd en tenslotte overleed. Wat juist werd ingevoerd, was zelfkritiek maar ook het benoemen van de misstappen van anderen. Dit alles in groepsverband. Een voorbeeld van een misstap was het schrijven van een dagboek, ongehoorzaamheid of het verzamelen van eten. Executie en andere vormen van marteling waren de volgende stappen.
kogels waren te duur om de mensen te doden
In totaal vonden liefst 3 miljoen Cambodjanen de dood. Op een bevolking van 12 miljoen mensen is dit 25% van de bevolking. Integenstelling tot de Amerikanen die hebben meer munutie gebruikt op Cambodja dan ooit is gebruikt in de tweede wereld oorlog.
de velden des doods
Als we aankwamen bij de Killing Fields -ofwel ‘Choeung Ek’, voel je meteen een kille sfeer. Het is de plek waar de gevangenen uit de later te noemen S21-gevangenis naartoe werden gebracht en op brute wijze werden vermoord. In totaal ongeveer 17.000 mensen. Wat daar meteen opvalt, is de hoge stupa met de vele doodshoofden erin. Bizar en zo triest voor degenen die dit allemaal hebben moeten ondergaan. Het is simpelweg met geen woorden te beschrijven. Het is een gevoel van verslagenheid die bij iedere bezoeker van het gezicht afspat. We vervolgen de wandeling naar de stupa, waar meer dan 5.000 schedels zijn opgesteld die men hier heeft gevonden en geducumenteerd. Ook is te lezen op welke manier ieder individu is vermoord en de wijze waarop dit te herkennen is. Zo werden sommigen met een bamboestok doodgeslagen, herkenbaar aan een schedelbreuk.
Nog meer drama!
Eingelijk vonden we het wel genoeg geweest voor vandaag. Alleen is er nog de S21 gevangenis waar we eigenlijk niet omheen kunnen. De plek waar gevangenen werden gemarteld voordat ze werden overgebracht naar de Killing Fields. Zodoende maken we op de terugweg naar Phnom Penh nog een stop bij deze lugubere bestemming.
De S21 gevangenis was eerst een school.
In de voormalige school nemen we weer een audiotoer, en zo worden we aan de hand genomen met echte verhalen en interviews van overlevenden. De ventilatieroosters van de school zijn dichtgemetseld en er zijn cellen in gemaakt. Metalen bedden zijn gebruikt om de mensen te electricuteren en ze te ondervragen tot dat ze het juiste antwoord gaven. Het bord met tien onmenselijke en dwangmatige regels is helemaal weerzinwekkend.
deze gek werd gesteund door het westen
Verder vonden we het opmerkelijk om te lezen dat het Pol Pot is gelukt om Zweden -en in het bijzonder Gunnar Bergström– er in 1978 van te overtuigen dat de Khmer Rouge iets positiefs was. Wat Bergström te zien kreeg was “Een eerlijkere samenleving waarin de armere mensen niet meer achtergesteld zouden worden.” Later ontdekte hij dat hij een totaal andere weergave van de werkelijkheid voorgeschoteld had gekregen. Later werd zelfs Pol Pot nog gesteund door de USA, Engeland en andere landen. Misselijk worden we hier van!
gruwelijke daden
Buiten, in de ‘binnenplaats’, staat een speel en klimrek waar de kinderen op speelden die werd gebruikt om de gevangenen te martelen. Met hun handen achter hun nek vastgebonden, hees de martelaar de gevangene naar boven en vervolgens weer naar beneden. Net zo lang tot degene bewusteloos werd. Om hem of haar weer bij bewustzijn te brengen, dompelde men het hoofd onder in het meest smerige water. Dit martelproces herhaalde zich vervolgens
het geheugen van de wereld
Tenslotte worden er trieste verhalen van overlevenden op posters gepresenteerd. Ung Sum is daar een van. Ze werkte van zonsopkomst tot en met de zonsondergang en werd daarbij uitgehongerd. Zelfs nadat ze beviel van een zoon, kreeg ze amper te eten. Haar twee oudere broers en man werden vermoord, net zoals haar vader en twee jongere broers. Maar ook het verhaal van Chum Mey, die zijn vrouw en kinderen heeft verloren en zelf de dood in ogen heeft gekeken, maar op een wonderbaarlijke manier nog in leven is. Hij was aanwezig voor zijn boek-presentatie en hij is het geheugen van de wereld.
bewustwording
Ons bezoek aan de Killing Fields en de S21-gevangenis zijn zonder twijfel de meest ingrijpende van deze reis geweest. Je ervaart hoe het er ten tijde van de Khmer Rouge in Cambodja aan toeging. Lezen is een, maar iets daadwerkelijk zien, zorgt voor een daadwerkelijk besef van de werkelijkheid. Een werkelijkheid die helaas bij het land hoort, maar wel een die de aandacht verdient.
dit mag nooit meer gebeuren!
Het doet ons te meer beseffen in wat voor goede omstandigheden wij in Nederland leven. We kunnen alleen maar respect hebben hoe de locals in Cambodja hun leven weer hebben opgepakt en veelal met een glimlach op hun gezicht te zien zijn. Wie weet hoeveel dierbaren zo iemand is verloren. Of wat degene zelf heeft moeten ondergaan. En het ongelofelijke van alles? Het hele gebeuren van de Khmer Rouge klinkt middeleeuws, maar is vrij recent gebeurd.
Ja, ik word graag toekomstbehendig! Bericht geplaatst in Azië, Logboek